دادستان كيست؟ در دادسرا كه بخشي از دادگستري به حساب مي‌آيد. به امور جزايي و گاهي نيز غير جزايي رسيدگي مي‌شود. در قانون وظايف دادسراها كه مهم‌ترين آن رسيدگي به جرم است تعيين شد. اما چه كساني در دادسراها اين وظايف قانوني را انجام مي‌دهند. در دادسراها نيز همچون دادگاه سلسله مراتب وجود دارد. كه هركدام از اين مقامات با توجه به درجه‌شان وظايف اختيارات مختلفي دارند. يكي از مقامات مهم در دادسراها دادستان مي‌باشد. در ادامه اين مطلب به معرفي دادستان و وظايف آن‌ها مي‌پردازيم.

دادستان كيست ؟

مدعي‌العموم يا همان دادستان به افرادي مي‌گويند كه در رأس دادسرا به عنوان رئيس اين مرجع قضايي قرار دارند. با توجه به نام مدعي‌العموم درمي‌يابيم كه دادستان‌ها به عنوان نمايندگان جامعه شناخته مي‌شوند. به عبارت ديگر هنگامي‌كه منافع، مصلحت و حقوق مردم جامعه درخطر باشد. دادستان موظف است براي حمايت از حقوق اجتماعي اقدامات قانوني را انجام بدهد.

تفاوت دادستان با قاضي در اين است. كه وظيفه دادستان تعقيب جرم مي‌باشد و دادستان‌ها رئيس دادسرا هستند. درحالي‌كه قاضي وظيفه دارد به پرونده‌ها رسيدگي نمايد. و درنهايت با توجه به قانون حكم نهايي را براي يك پرونده صادر نمايد. به عبارتي حكم قاضي به خصومت و دعوا خاتمه مي‌دهد.

البته علاوه بر مسئوليت تعقيب جرم دادستان‌ها مسئول مجموعه‌اي كه زير نظر آن‌ها در دادسرا فعاليت دارند؛ نيز مي‌باشند. بنابراين مي‌توانيم بگوييم كه اكثر مسئوليت‌هاي موجود در دادسراها توسط دادستان انجام مي‌پذيرد. دادستان‌ها داراي مراتب مختلفي نيز مي‌شوند كه در ادامه به آن اشاره مي‌كنيم.

مراتب مختلف دادستان ها

همان‌طور كه گفتيم دادستان‌ها مراتب مختلفي دارند. كه بر اساس آن به چند دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند. اين دسته‌بندي به ترتيب شامل اول؛دادستان كل، دوم؛ دادستان شهرستان مركز استان و سوم؛ دادستان شهرستان مي‌شود. بر اساس اين مرتبه بندي دادستان‌ها فعاليت‌هاي دادستان‌هاي زيرمجموعه خود نظارت دارند.

به‌اين‌ترتيب دادستان شهرستان مركز بر فعاليت‌هاي دادستان ساير شهرستان‌هاي استان نظارت دارد. و دادستان كل بر عملكرد دادستان شهرستان مركز استان نظارت خواهد داشت. علاوه بر آن دادستان كل موظف است بر دادسراي عمومي و دادسراي انقلاب و دادسراي نظامي نيز نظارت داشته باشد.

وظايف دادستان چيست ؟

قبل‌تر توضيح داديم كه دادستان‌ها به عنوان رأس و رئيس دادسراها قرار دارند. و به عنوان مدعي‌العموم نماينده مردم اجتماع هستند. و منافع حقوق جامعه دفاع مي‌نمايند. به عبارتي در صورت بروز جرم عليه منافع اجتماعي تعقيب اين جرم به عهده دادستان قرار دارد. بنابراين بخشي از وظايف دادستان‌ها مربوط به فعاليت‌ها و وظايف قضايي آن‌ها مي‌باشد.

اما از طرفي دادستان‌ها به عنوان رئيس دادسراها نسبت به افرادي كه تحت نظارت آن‌ها فعاليت دارند نيز داراي وظايفي هستند. كه اين بخش از وظايف دادستان‌ها را وظايف اداري دادستان مي‌ناميم. بنابراين مي‌توانيم وظايف دادستان‌ها را به دودسته كلي وظايف قضايي و وظايف اداري تقسيم كنيم.

وظايف قضايي دادستان ها

مهم‌ترين بخش از وظايف يك دادستان به عنوان رئيس دادسرا وظايف قضايي او مي‌باشد. وظايف قضايي دادسرا به چند دسته تقسيم مي‌شود. كه برخي از آن‌ها عبارت است از: وظيفه دادستان در برابر جرائم با جنبه عمومي، در برابر جرائم قابل‌گذشت، در برابر صدور كيفر خواست ، در تعيين تكليف اشياي مورداستفاده در جرم، وظيفه دادستان براي حضور در دادگاه جهت محاكمه و وظايف دادستان در اجراي احكام كيفري.

جرائم با جنبه عمومي

دادستان‌ها در مواجهه با جرائم با جنبه عمومي اين وظيفه و صلاحيت را دارند. كه بدون نياز به شاكي خصوصي، اعلام‌جرم و رسيدگي به پرونده‌هاي با جنبه عمومي را شروع نمايند. از جمله جرائم با جنبه عمومي مي‌توانيم به جرم رابطه نامشروع يا بي‌حجابي در مكان عمومي اشاره كنيم.

مقصود از جرائم با جنبه عمومي اين است كه اگر يك جرم مثل بي‌حجابي در مكان عمومي اتفاق بيفتد. بدون اينكه شخصي از آن شكايت داشته باشد. يعني بدون شكايت شاكي خصوصي دادستان به عنوان نماينده جامعه مي‌تواند به اين جرم رسيدگي كند. وظيفه داد‌ستان در رسيدگي و تعقيب جرائم با جنبه عمومي مهم‌ترين وظيفه قضايي او محسوب مي‌شود.

جرائم قابل‌گذشت

دومين وظيفه قضايي دادستان‌ها وظيفه ايشان نسبت به جرائم قابل‌گذشت است. جرائم قابل‌گذشت برخلاف جرائم با جنبه عمومي صرفاً با شكايت شاكي خصوصي قابل‌پيگيري هستند. به عبارتي اين جرائم تنها با طرح شكايت توسط فرد يا افرادي از جامعه قابليت بررسي در دادگاه را دارد. دادستان‌ها در برابر جرائم قابل‌گذشت موظف هستند. پس از طرح شكايت توسط شاكي به موضوع جرم رسيدگي نمايند.

صدور كيفرخواست

سومين وظيفه قضايي دادستان مسئوليت وي در برابر صدور كيفرخواست مي‌باشد. مقصود از صدور كيفرخواست اين است. كه پس از انجام مراحل مربوط به تعقيب جرم و تفهيم اتهام يعني هنگامي‌كه مجرم مشخص گشت. دادستان كيفرخواست صادر مي‌نمايد. كه در اين كيفرخواست جرم انجام شده و انتصاب اين جرم به متهم يا مرتكب تعيين مي‌گردد. سپس اين كيفرخواست جهت رسيدگي مستند و مستدل به جرم به دادگاه ارسال مي‌شود.

تعيين تكليف ابزار جرم

هنگامي‌كه يك جرم رخ مي‌دهد احتمال دارد كه در اين جرم از اشيا و آلاتي استفاده شود. تعيين تكليف اين اشيا و وسايلي كه جرم با استفاده از آن‌ها انجام شد. بر عهده دادستان مي‌باشد. ضبط اين وسايل، فروش و … به طور كلي تعيين عاقبت اين ابزار جرم وظيفه داد‌ستان است.

حضور دادستان در دادگاه

ديگر وظيفه مهم قضايي يك دادستان حضور وي در دادگاه جهت رسيدگي به جرم و انجام محاكمه است. درواقع بدون حضور دادستان در جلسه دادگاه جلسه رسميت نخواهد داشت. اگر داد‌ستان قادر به شركت در جلسه دادگاه نبود. موظف است معاون يا يكي از دادياران خود را به عنوان نماينده به جلسه محاكمه بفرستد.

اجراي احكام كيفري

گفتيم كه دادستان‌ها به عنوان رأس دادسراها وظيفه تعقيب جرم، صدور كيفرخواست و ارسال آن به دادگاه سپس حضور در دادگاه براي آغاز محاكمه؛ را دارد. پس از اينكه دادگاه حكم خود را صادر نمود. 

وظايف اداري دادستان ها

ما به طور كلي وظايف دادستان‌ها را به دودسته وظايف قضايي و وظايف اداري تقسيم كرديم. و مقصود از وظايف اداري دادستان‌ها آن دسته از مسئوليت‌هاي داد‌ستان است. كه به عنوان رأس دادسرا نسبت به افرادي كه تحت نظر او فعاليت دارند دارد. وظايف اداري دادستان‌ها به دودسته نظارت بر اعمال ضابطان و امور حسبي تقسيم مي‌شود.

وظيفه نظارت بر اعمال ضابطان دادسرا

اولين و مهم‌ترين وظيفه اداري يك داد‌ستان نظارت بر اعمال ضابطان دادسرا است. دادستان‌ها به عنوان روساي دادسرا افرادي را تحت نظر خود در مجموعه دادسرا دارند. كه فعاليت‌هاي متنوعي را انجام مي‌دهند. اين افراد تحت عنوان ضابطان دادسرا شامل معاونين داد‌ستان، داديارها و بازپرس‌ها مي‌شوند. بنابراين داد‌ستان موظف است كه بر فعاليت ضابطان دادسرا نظارت داشته باشد. ضابطان مشغول در دادسراها توسط دادستان‌ها مورد آموزش قرار مي‌گيرند.

وظيفه رسيدگي به امور حسبي

حقوق افراد صغير مجنون و غايب مفقودالاثر را در اصطلاح حقوقي امور حسبي مي‌نامند. دومين وظيفه اداري دادستان‌ها رسيدگي و حفظ حقوق اين افراد مي‌باشد. جهت رسيدگي به حقوق و امور مربوط به اين افراد يك نهاد در دادسراها تحت عنوان واحد امور سرپرستي مهجوران قرار دارد. واحد امور سرپرستي مهجوران زير نظر دادستان‌ها مديريت مي‌گردد. و در حوزه امور حسبي فعاليت‌هاي لازم را انجام مي‌دهد.

سؤالات متداول